Opiniedemocratie en dramademocratie vieren hoogtij
Deze week komt Rita Verdonk naar Leeuwarden voor een bijeenkomst met haar beweging Trots Op Nederland. Menig VVD-er voelt zich aangetrokken tot deze beweging, door de stevige aanpak van Verdonk, al hebben weinigen nog maar echt de overstap gemaakt. Ook al zijn veel onderwerpen direct overgenomen van de VVD, toch vind ik persoonlijk de beweging niks. Waarom? Ik vind de beweging van Verdonk het toppunt van opinie- en dramademocratie. Effectbejag is belangrijker dan inhoud en oplossingen. En dat spreekt mij niet aan. Ik heb nog niet vaak zo’n opgeklopte presentatie met zo weinig inhoud gezien als de bijeenkomst in de Amsterdamse Passengers Terminal. En alles onder het mom van afzetten tegen de “oude politiek”, terwijl Verdonk daar natuurlijk zelf een product van is, ze zat op het pluche van de kabinetstoelen door gevraagd te worden als minister. En ze moet nu en straks ook in dat verfoeide Den Haag, binnen de “kaasstolp van de oude politiek” werken en haar meerderheden halen om wat te bereiken.
Wat het volk wil
Pontificaal werd enige maanden geleden aangekondigd dat Trots Op Nederland gaat doen wat “het volk” wil. Wat het volk wil, wordt bepaald door peilingen en discussies op internet. Verdonk kiest deze aanpak ook als ze premier van Nederland is geworden, zo kondigde ze toen aan. Maar een politicus stemt zonder last of ruggespraak, dat staat in alle wetten. Er mag geen belangenverstrengeling zijn en je moet je afweging kunnen maken nadat je alle argumenten hebt aangehoord. Dat is een veel gecompliceerder proces dan te suggereren dat het een kwestie is van: "u vraagt en wij draaien", want dat suggereert Verdonk. Een politicus is geen jukebox, maar als het aan Rita ligt worden wij dat wel en dat is niet goed. Dan kun je er wel een stelletje stemcomputers neerzetten. Politici op de vingers tikken als ze niet luisteren, als ze arrogant zijn .... prima! Maar suggereer niet dat je het slecht doet als je mensen niet automatisch hun zin geeft.
Opiniedemocratie is gevaarlijk
Volgens Will Tiemeijer is de “opiniedemocratie is gevaarlijk”. Hij schreef het boek “Wat 93,7 procent van de Nederlanders moet weten over opiniepeilingen”. Mensen zomaar een vraag stellen over een ingewikkelde kwestie is niet goed. Feitelijk moet er een vraag aan vooraf gaan volgens Tiemeijer, namelijk “heeft u voldoende informatie om over dit onderwerp een oordeel te geven?” Veel beleidsvraagstukken zijn te complex voor de simpele ja/nee/geen mening - antwoorden in een gemiddelde enquête. Ik denk dat dat waar is.
Vertegenwoordigende democratie
Aan enquêtes en peilingen wordt heel veel (teveel) belang gehecht door de politiek en beleidsmakers. Ze zeggen belang te hechten aan de mening van de burgers. En dat is natuurlijk ook belangrijk, maar of dit daarvoor dé methode is? En of de mening van de burgers altijd doorslaggevend moet zijn? Ik denk het niet. We hebben in Nederland een vertegenwoordigende democratie, mensen worden gekozen met de verwachting dat ze voldoende kennis en ervaring in huis hebben om dat te doen. En dat er van hun verwacht wordt alle belangen én het algemeen belang te behartigen, en ook rekening te houden met de mening van de minderheid.
Kabinetsbesluiten
Ik vraag me dan ook af hoe dat in vredesnaam zou gaan in een kabinet met Trots op Nederland?! Zit men in de Trêves-zaal te kijken naar de internetpeilingen en -discussies? En besluit men aan de hand daarvan wat het kabinetsbesluit uiteindelijk wordt? En hoe wil je een coalitie-programma maken? Maar dat zal dan waarschijnlijk ook wel ouderwets en overbodig zijn. Men heeft dan liever een goed vechtkabinet, wat uiteindelijk niks klaar speelt. Korte termijn peilingen zeggen niks over noodzaak en effectiviteit van lange termijn beleid en dat is met name de taak van een regering.
Gefrustreerde stemmers
TON wil de mening peilen door discussiefora (zogenaamde wiki’s), maar ook daar is het risico groot. Stel nou dat je een fervent tegenstander bent van de doodstraf en je hebt op de TON gestemd. Rita is ook tegen en dat heeft je over de streep gehaald. Maar wat als vervolgens uit de wiki’s komt dat de meerderheid toch voor het invoeren van de doodstraf is. Als TON dan voor de doodstraf stemt, ben ik als stemmer zwaar gefrustreerd want dat was de bedoeling niet. En als TON vervolgens vasthoudt aan het standpunt dat ze tegen de doodstraf is, dan ben je als actief deelnemer aan de wiki’s, voorstander van de doodstraf en stemmer van TON, toch ook gefrustreerd. Zou een burger dat begrijpen? Zou de kloof tussen politiek en burger dan niet groter in plaats van kleiner worden?
Weten waar je aan toe bent
Dan heb ik maar liever op voorhand dat ik weet waar ik op kan rekenen. Dat ik weet vanuit wat voor visie een partij gaat stemmen over bepaalde onderwerpen. Je weet dan ook op voorhand wat je misschien niet helemaal aanstaat bij een partij, want er is geen enkele partij waar je je volledig kan vinden in alle standpunten. Dat voorkomt teleurstellingen. Je weet met ons staatsbestel dat een partij compromissen moet sluiten en om iets te bereiken. Er moet consensus worden bereikt, waarbij je probeert zoveel mogelijk van je verkiezingsprogramma te realiseren. Steek dat niet onder stoelen of banken, want we zitten in Nederland nu eenmaal met coalities. Blijkbaar is dat laatste steeds moeilijker voor mensen om te begrijpen. Want ook de PvdA-achterban worstelt daar enorm bij het huidige kabinet.
Dramademocratie
Politiek moet weer aantrekkelijk worden voor burgers, zo roept iedereen in koor. Het lijkt er op dat iedereen elkaar napraat. Blijkbaar moet dat wat er gebeurt in de gemeenteraad of 2e kamer net zo boeien als een goed theaterstuk. Kleine zaken worden soms tot grote proporties opgeblazen, terwijl de politiek de grote zaken niet aanpakt en er met een boog omheen loopt, omdat de burger het wel niet zal willen of begrijpt. Kijk maar naar het huidige kabinet. Natuurlijk is politiek soms een spel en een strijd. Maar wel één waar uiteindelijk alle belangen afgewogen moeten worden, en uiteindelijk moet worden besloten in het algemeen belang.
Spektakelstuk?
Soms is politiek saai. En wat mij betreft is dat geen probleem. De kwaliteit van de besluitvorming moet voorop staan, ook al heeft dat misschien tot gevolg dat het soms saai is. En waar je het aantrekkelijker, of eigenlijk begrijpelijker voor burgers/bedrijven kan maken, moet je dat doen. Maar dat houdt wat mij betreft niet in dat de politieke besluitvorming altijd een spektakelstuk moet zijn.
Niet luisteren
De politiek luistert niet, wordt er ook vaak gezegd. Maar meestal zeggen alleen mensen dat die hun zin of gelijk niet krijgen. Het feit dat je niet exact doet wat iemand wil, wil nog niet zeggen dat je niet luistert. Je kan ook gewoon een andere afweging maken. Daarbij geldt vaak dat je als politicus niet alleen moet doen wat voor de korte termijn belangrijk is, maar ook wat voor de lange termijn goed is. Dat is soms lastig, want voor de korte termijn kan dat soms pijn doen en niet gemakkelijk zijn. Maar dat is wel waar je als politicus voor bent, ook voor de moeilijke beslissingen!
Aukje de Vries