Nooit weer Melkertbanen!
Tijdens de vlak voor de zomer gehouden participatietop, is gesubsidieerde arbeid weer naar voren gekomen als instrument voor de langdurig werklozen. Echt nieuw is dit fenomeen natuurlijk niet. Er waren in het verleden al Melkertbanen en ID-/ WIW-banen. En ook onder de nieuwe Wet Werk en Bijstand (WWB) kan dit type baan nog gerealiseerd worden door gemeenten, vanuit het zogenaamde Werk-deel. Het is weliswaar beperkt inzetbaar (in de non-profit-sectoren), een erg duur middel en weinig effectief als het ging om doorstroming naar regulier werk. En daarom hebben veel gemeenten het aantal banen ook vaak drastisch naar beneden bijgesteld, toen ze in de Wet Werk en Bijstand zelf volledig financieel verantwoordelijk werden.
De nieuwe gesubsidieerde arbeid zal er wel komen. Of ik daar blij mee ben of niet, hangt heel erg af van de invulling. Wat mij betreft blijft doorstroming naar regulier werk cruciaal. Laten we alsjeblieft niet weer in dezelfde val trappen als bij de Melkertbanen. De gesubsidieerde arbeid nieuwe stijl moet niet weer leiden tot uitzichtloze werkverschaffing of allemaal gemeentelijke nepbaantjes. Maar als uit de participatietop naar voren komt dat er weer “duurzame werkplekken” moeten komen, word ik toch wel onrustig.
Mensen die soms ook prima op de reguliere arbeidsmarkt aan de slag zouden kunnen, stroomden in het verleden toch niet door. Sommige wilden niet naar een reguliere baan (in Leeuwarden had je bijvoorbeeld een Melkertier die aan de slag kon bij een fabriek, maar weigerde dat), voor sommige was het helemaal niet voordelig (want in Leeuwarden kregen stadswachten soms wel tot 130% van het minimumloon betaald, en dat konden ze in de reguliere beveiligingsbranche nooit verdienen). Tsja, dan werkt zo’n systeem natuurlijk niet.
Wat deden gemeenten (en (semi-)overheden) de afgelopen jaren op grote schaal? Er werden "banen" gecreëerd, functies waar eigenlijk geen geld voor was (of waar men geen extra geld beschikbaar voor wilde stellen) of die eerder wegbezuinigd waren. Bijvoorbeeld in de groenvoorziening, in de zorg, stadswachten, beheerders van wijkgebouwen, klasse-assistenten. Het werden heel mooi “maatschappelijk nuttige” functies genoemd.
De VVD Leeuwarden heeft destijds regelmatig aangegeven, dat als we met ons allen die functies daadwerkelijk zo maatschapplijk nuttig vinden, de overheid ook de bereidheid moet hebben om dat structureel te financieren. Want daar ben je als overheid toch voor?!
En wat gebeurde er toen het aantal banen fors minder werd? De organisaties schreeuwden moord en brand, zonder die functies kon men toch echt niet functioneren. En in navolging daarvan huilden ook sommige politieke partijen mee als wolven in het bos. Wat mij betreft zou een organisatie ook zonder de gesubsidieerde banen gewoon normaal moeten kunnen functioneren en niet afhankelijk moeten zijn van deze banen.
Wat was namelijk de praktijk? De functies bij de instellingen/overheden werden feitelijk gesubsidieerd, en niet de werkloze! De functies moesten in stand blijven, in de meeste gevallen ging het helemaal niet (meer) om de werkloze. De loonkostensubsidies (in het kader van de Melkertbanen en ID-/WIW-banen) waren verworden tot subsidies voor de instellingen. Terwijl het geld juist bedoeld was om mensen die minder kunnen een zetje in de rug te geven.
Laten we diezelfde fouten niet weer maken! Er mag best "loon naar werken" gelden, maar het mag nooit meer betalen dan het minimumloon (de uitkering plus een toeslag). Want anders kan zo’n persoon beter doorstromen naar een reguliere baan.
En laten we de subsidie koppelen aan de werkloze, niet aan de functie en dus de instelling! Geef de werkloze een financieel "rugzakje" mee. Als een bijstandsgerechtigde voor een werkgever nog niet 100% productie kan leveren, maar bijvoorbeeld wel 30% of 70%, geef zo iemand dan een bedrag mee om het ontbrekende deel te compenseren. En zorg dat er ook goede begeleiding is, om de slagingskans te vergroten, en toe te werken naar een hogere "productie" met bijvoorbeeld scholing.
Laten we niet weer allerlei gemeentelijke nepbaantjes maken, maar de mensen gewoon met een steuntje in de rug aan de slag laten gaan. Bij de modernisering van de Wet Sociale Werkvoorziening (die inmiddels van het nieuwe Kabinet niet meer zo mag heten) doet men dat ook. De bedoeling is dat daar de mensen (waar mogelijk) vanuit de beschermde omgeving meer naar “buiten” toe gaan, naar gewone werkgevers om daar aan de slag te gaan met begeleiding en een tegemoetkoming voor de werkgever, voor het deel waar geen of minder productie wordt geleverd.
Feitelijk zitten veel zeer langdurig werklozen uit de harde kern van de bijstand tegen de sociale werkvoorziening aan. Zorg dat het een soort glijdende schaal wordt. Bijstand, en wat mij betreft ook geen onderscheid meer tussen de WWB en WSW als het gaat om middelen. Laat het uitkeringsgeld werken!
Hopelijk hebben Rijk en gemeenten van de eerder gemaakte fouten geleerd. En als dit Kabinet dan ook nog de liberalisering van het ontslagrecht realiseert? Dan komt het allemaal vast toch nog wel een beetje goed met het aan de slag krijgen van de langdurige werklozen!
Aukje de Vries - augustus 2007