Kredietcrisis: overheid moet niet doorslaan!
De kredietcrisis houdt iedereen bezig. En iedereen zal het ook voelen of gaan voelen. Bij elke crisis of ramp is het eerste waar iedereen naar kijkt de staat. Iedereen lijkt opeens alles te verwachten van de overheid. Terecht of onterecht? Volgens mij is het hernieuwde geloof dat de staat de economie kan beheersen en de maatschappij kan maken onterecht. In de periode voorafgaand aan de kredietcrisis heeft ze dat namelijk ook niet adequaat gedaan.
Wat doet een overheid in het geval van een crisis of ramp meestal? Kijk naar een ramp als Enschede. De overheid slaat vervolgens volledig door in regelgeving, terwijl toch vooral menselijk handelen leidde tot de ramp. Nu zitten we met allemaal regeltjes als het gaat om vuurwerk, die amper werkbaar zijn en als je kijkt naar de feiten vaak volstrekt overbodig zijn. En de ramp in Volendam? Precies hetzelfde. Nu mag er bijna geen kerstversiering meer aanwezig zijn in de horeca, en moeten de kerstbomen of kersttakjes geïmpregneerd worden door een gecertificeerd bedrijf. Ik ben bang dat de overheid ook door gaat slaan als het gaat om de kredietcrisis.
Er wordt nu heel vlot geroepen dat de kredietcrisis het failliet van het vrije markt denken is. Maar is er überhaupt een aantrekkelijk alternatief? Nee! Een door de staat geleide economie heeft nog nooit tot succes geleid! China is economisch pas succesvol geworden toen de grenzen open gingen en er vrije handel mogelijk was. En (staats-)monopolisten zijn vrijwel ook nooit een succes. Uri Rosenthal (VVD 1e kamerlid) koppelde het onlangs aan het voorbeeld van de PTT. Dat tientallen jaren een staatsmonopolie op het gebied van telefonie had. Met als gevolg dat je soms maanden moest wachten op een telefoonaansluiting, iets wat niemand zich waarschijnlijk meer zal herinneren. De intrede van concurrentie heeft die wereld onherkenbaar verandert, en zeker niet in negatieve zin. De overheid is als dienstverlener niet een succes gebleken.
De vrije markt werkt echter alleen als er echte concurrentie is, met een adequaat en efficiënt staatstoezicht op de essentiële zaken. En als de risico’s niet ergens anders neergelegd kunnen worden. Bij een genationaliseerd bankensysteem is dat natuurlijk bij uitstek het geval. Geen goede zaak dus! De overheid moet zich weer zo snel mogelijk terug trekken uit de financiële wereld. Want wel Fortis/ABN/AMRO redden en vast ook ING/Postbank, maar wat als de Friesland Bank of de DSB-bank omvalt? Worden die ook gered? Nee, dat staat bijna wel vast. Daarmee stuur je wel de markt, in die zin dat mensen zich alleen veilig voelen bij de groten (ABN/AMRO, SNS, ING/Postbank en Rabo). Zij weten dat ze geholpen zullen worden. Waarom zou men daar dus nog zuinig omgaan met de risico’s? Alles verwachten van de staat is niet goed, dan gaan mensen achterover leunen en pakken ze hun eigen verantwoordelijkheid niet. En dat geldt ook voor de bankmensen.
De overheid lijkt nu een soort Robin Hood, maar het is wel een heel selectieve Robin Hood. Het geloof in de staat neemt enorme vormen aan, omdat de overheid nu eventjes de redder in nood is/lijkt. Wouter Bos is echter wel een Robin Hood die speelt met andermans geld, ofwel simpelweg ons geld. Die miljarden heeft de Nederlandse staat echt niet op de plank liggen. En dat terwijl de overheid toch ook mede schuldig is aan de gang van zaken. Want die fantastische overheid heeft ook niet ingegrepen! Op geen enkele manier! Bij toch al een behoorlijk sterk gereguleerde markt als die van de financiële wereld was, de vele wetten en regels, en rating-agencies gaven een schijnzekerheid.
Het overheidstoezicht heeft volstrekt gefaald! Want hoe heeft Icesave ooit een vergunning van De Nederlandsche Bank kunnen krijgen? Zijn er dan geen regels, wetten en toezicht nodig? Natuurlijk wel. Ook al denken de meeste mensen dat de VVD daar niet voor is. Het liberalisme staat voor de strijd tegen de absolute staatsmacht, maar in de nieuwe beginselverklaring van de VVD staat niet voor niks: “de staat speelt ten aanzien van de vrije markt de rol van marktmeester”. De VVD wil echter een kleine, krachtige staat, niet een opgetuigde staat die zich overal mee bemoeit.
Banken hebben in de afgelopen jaren teveel ruimte gekregen. Het geloof in de rating-agencies was te groot, er moet eens kritisch naar het bufferkapitaal dat banken moeten hebben worden gekeken. En er was te weinig transparantie, waardoor banken (slechte) pakketten met hypotheken konden verkopen en teveel leningen buiten de boekhouding gehouden konden worden. Maar het toezicht moet vooral simpelweg kwalitatief beter!
Aukje de Vries