Jammer en slecht
Het huidige kabinet heeft zich aan het begin van de kabinetsperiode behoorlijk op slot gezet. Er was dus geen sprake meer van een hervormingsagenda. Men wilde rust, en dat vooral omdat PvdA en CDA het hier in de kern niet eens konden worden. Wat mij betreft een slecht zaak, want stilstand is achteruitgang. Feitelijk zijn het wat dat betreft vier verloren jaren. Jammer en slecht.
Als er weer eens wat mis gaat bij de Jeugdzorg laait de discussie weer op. Dan roept iedereen dat de Jeugdzorg niet bij de provincie hoort, maar dat deze taak naar de gemeente over moet. De gemeente is namelijk verantwoordelijk voor alle andere zaken als het gaat om het jeugdbeleid. Dat de taak jeugdzorg bij de provincie zit, maakt het onnodig complex en het risico op fouten wordt groter. Het huidige kabinet heeft het echter niet aangedurfd om deze knoop door te hakken.
Wat mij betreft zou de verantwoordelijkheid voor jeugdzorg zo snel mogelijk naar de gemeente over moeten gaan. En dat sommige kleine gemeenten deze taak wellicht niet zouden aankunnen, is een excuus. Bij de maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en verslavingszorg is het ook zo geregeld dat Leeuwarden centrumgemeente is en de rol voor in dit geval de hele provincie oppakt en regelt. Het kabinet verzint er nog maar wel even een nieuw fenomeen bij, het Centrum voor Jeugd en Gezin, het paradepaardje van de ChristenUnie in het Kabinet. Het is weer iets extra’s, iets nieuws, terwijl dat niet de oplossing van het probleem is. Het kabinet schuift de hete aardappel van de jeugdzorg door naar de toekomst en een volgend kabinet. Jammer en slecht.
Ook als het gaat om de sociale zekerheid durft dit kabinet geen grote systeemwijziging aan. Weliswaar is er een fusie van UWV en CWI gekomen tot Werkbedrijf, maar feitelijk lost dat het probleem ook niet op. Want er zit een “strijd” tussen gemeente en UWV/CWI. Beide partijen houden zich bezig met uitkeringen verstrekken aan mensen die werkloos zijn, met reïntegratie en dus met mensen aan het werk helpen. Heel logisch zou je denken om dat samen te voegen, wat mij betreft bij voorkeur bij de gemeente. Ook al weet ik best dat UWV/CWI een werknemersverzekering uitvoert en de gemeente een sociale voorziening als de wet werk en bijstand (WWB), en dit een andere oorsprong heeft. Maar dat doet er niet echt toe, het gaat om de uitvoering. Het is feitelijk ook een doorlopende lijn, vanuit de WW kom je in de bijstand, dus iedereen heeft er belang bij dat dit goed verloopt en zo vroeg mogelijk in het traject aan het werk komt.
Het CWI “pakt” ook de mensen die voor het eerst een uitkering aanvragen, terwijl de gemeente hier de poortwachterfunctie heeft. Dat moet dan weer worden afgestemd met alle probleempjes van dien. Het kan ook anders. Het Bureau Zelfstandigen Friesland voert ook de zelfstandigenregeling van het UWV uit. Een lokale maatwerkoplossing waarbij expertise daar wordt ingezet waar ze nodig is. Voor dat soort ontwikkelingen zou het kabinet veel meer ruimte moeten geven.
De landelijke VVD heeft in november 2008 al voorgesteld om het uitkeringsinstituut UWV op te heffen, omdat het overbodig is. Gemeenten kunnen de taken op het gebied van de WW en Wajong-uitkeringen overnemen. Het UWV opheffen bespaart de gemeenschap geld, en wat zo mogelijk nog belangrijker is, de cliënt kan beter worden bediend. Nu proberen gemeenten bijvoorbeeld ook gehandicapten in de bijstand over te hevelen naar de Wajong, ook wat dat betreft kan je het beter in één hand geven. Dat getuigt wat mij betreft van lef.
Maar helaas, dit kabinet koos er bij de kabinetsformatie al voor om alleen maar een forse bezuiniging op te leggen aan UWV/CWI/gemeente met het oog op de efficiency in de keten van structureel € 190 miljoen. CWI, UWV en gemeenten worden via prestatieafspraken aangespoord om hun werkzaamheden op elkaar af te stemmen en de kwaliteit en effectiviteit van de dienstverlening en reïntegratie te verbeteren. Op lokaal niveau moeten arbeidsmarktbeleid en reïntegratie samen worden gebracht in één loket. Dat hebben we eerder gehoord en het is nog nooit gelukt! Men pakt weer niet door, en kiest een tussenoplossing, die waarschijnlijk (wederom) niet lang stand zal houden. Jammer en slecht.
Heel even had ik het idee dat het kabinet en de landelijke coalitiepartijen (CDA, PvdA en ChristenUnie) toch nog enig lef toonden. Toenmalig staatssecretaris Aboutaleb (PvdA) stelde eind 2008 voor dat weduwen en weduwnaars niet thuis blijven zitten tot hun kroost volwassen is, maar na 2 jaar weer aan de slag moeten (werk of studie). Op dit moment biedt de Algemene Nabestaanden Wet (ANW) het recht op een nabestaandenuitkering van maximaal 18 jaar (tot de kinderen “de deur uit zijn”)! Bij elke (andere) uitkering vinden we eigenlijk dat iemand zo snel mogelijk weer het arbeidsproces in moet. Hoe langer je niet aan het werk bent, hoe minder kans je later hebt. Een goed voorbeeld zijn alleenstaande ouders met kinderen. Vanuit de gezinspolitiek van het huidige kabinet hebben alleenstaande ouders helaas een vrijstelling van de sollicitatieplicht voor 5 jaar. Een zeer slechte zaak voor de toekomstkansen van die ouders en daarmee ook de kinderen. Dat vindt zelfs iemand als Aboutaleb. Onder het vorige kabinet was die vrijstelling er niet automatisch, maar was het maatwerk.
Uitkeringen moeten wat mij betreft een prikkel naar werk in zich hebben. En moeten niet je kansen op de arbeidsmarkt voor de toekomst verpesten. Hoe vreselijk het verlies van een naaste ook is, na enige tijd moet de draad weer opgepakt worden. Een termijn van 2 jaar lijkt dan redelijk. Bijkomend voordeel is dat er dan ook veel beter en meer gestructureerd vanuit de ANW ingezet kan worden op reïntegratie. ANW-ers zijn nu aangewezen op gemeenten als ze iets willen. Maar gemeente beschouwen ANW-ers nu als nuggers (niet uitkeringsgerechtigden) en die komen in het kader van de reïntegratie echt niet op de eerste plaats, ook al omdat ze er geen extra budget voor krijgen. Dus feitelijk gebeurt er niets voor die groep.
Maar helaas al snel bleek ook dit voorstel tot een fundamentele wijziging te ver te gaan voor de coalitiepartijen. De fracties van regeringspartijen PvdA en ChristenUnie voelen er weinig voor, ook het CDA was kritisch. Het probleem wordt weer vooruitgeschoven. De nieuwe staatssecretaris moet maar kijken of er een alternatief voorstel haalbaar te maken is. Vaak komt van uitstel geen afstel! Jammer en slecht.
Ik ben dan ook benieuwd wat dit kabinet daadwerkelijk met de uitkomsten van de commissies Bakker (om meer mensen aan het werk te krijgen en de werking van de arbeidsmarkt te verbeteren) en De Vries (hervorming van de wet sociale werkvoorziening) gaat doen. Durven ze grote wijzigingen aan om de problemen het hoofd te bieden? Of schuiven ze het voor zicht uit? Ik vrees met grote vreze ...
Aukje de Vries