Het kan verkeren
Wet Werk en Bijstand
Toen in 2004 de nieuwe Wet Werk en Bijstand (WWB) werd ingevoerd door VVD-staatssecretaris Mark Rutte was er allemaal commotie in het land. Ook in Leeuwarden. De wet zou asociaal zijn, niet goed zijn voor de uitkeringsgerechtigden en voor de gemeenten. Op 18 juni 2003 diende de PvdA Leeuwarden namens verschillende partijen in de gemeenteraad een motie in over de invoering van de WWB. Het zou allemaal een drama worden, er zou geen sociaal beleid meer gevoerd kunnen worden.
Voordat de WWB werd ingevoerd waren gemeenten financieel slechts voor 25% verantwoordelijk, de rest van de rekening kon naar het Rijk worden gestuurd. Met de invoering van de WWB werden gemeenten voor 100% financieel verantwoordelijk. Toen kwam men wel in actie en werden gemeenten creatief, daarvoor was het blijkbaar sociaal om mensen jarenlang in de bijstand te laten zitten.
Wat is het resultaat?
Maar hoe staat er nu voor? Door de invoering van de WWB werden gemeenten geprikkeld om het aantal bijstandsgerechtigden zo laag mogelijk te houden. Het aantal mensen in de bijstand is gedaald van 336.000 eind 2003 tot 302.000 eind 2007. Dat is het laagste aantal in 25 jaar!
In mei 2007 is het rapport “De WWB gewogen – gemeenten aan het woord” (een tweede kwalitatief onderzoek in het kader van de evaluatie WWB) verschenen. Daaruit blijkt dat gemeenten overwegend positief zijn over de werking van de WWB. De wet geeft gemeenten ruimte eigen beleid te voeren om mensen uit de bijstand aan een baan te helpen. Gemeenten hebben de WWB tot een succes gemaakt! De decentralisatie van de bijstand hebben gemeenten goed opgepakt. Het kost tijd om in een nieuwe rol te groeien, zowel voor de uitvoering als het lokale bestuur, als ook voor het Rijk en de Kamer om daadwerkelijk los te durven laten en de ruimte aan de gemeenten te laten. De WWB is een belangrijk middel voor gemeenten om te bevorderen dat zoveel mogelijk mensen naar hun maximale capaciteit participeren. Sic!
Work First niet
Toen de WWB werd ingevoerd is er in Leeuwarden een lang traject met de gemeenteraad aan vooraf gegaan om de beleidskaders te bepalen. Verschillende scenario’s zijn toen de revue gepasseerd, waaronder vormen van Work First. Door de politieke partijen in Leeuwarden (m.u.v. VVD en CDA) werd dit weggehoond als asociaal, verwijzend naar de oorspronkelijke aanpak in Wisconsin in de Verenigde Staten en hoe enkele gemeenten in Nederland (Helmond en Den Bosch) daarmee omgingen. De basis van deze aanpak is dat degene die een uitkering aanvraagt direct een traject ingaat of aan het werk gaat. Het maken van wasknijpers door uitkeringsgerechtigden in Helmond was toen het voorbeeld waar de aanpak belachelijk mee werd gemaakt. Maar de verschijningsvormen van Work First zijn zeer divers, over het algemeen zijn er goede resultaten te melden zo luidde de conclusie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid eerder al.
Work First wel
Eind 2006, begin 2007 wordt de zogenaamde Werkacademie ingevoerd in Leeuwarden, met als uitgangspunten “werk boven inkomen”, “de eigen verantwoordelijkheid staat centraal”, “iedereen kan iets”, “niemand aan de kant – een sluitende werkaanpak”. De Werkacademie is een intensieve aanpak gebaseerd op de principes van Work First! Toen Leeuwarden het principe invoerde was dit concept inmiddels door bijna 80% van de gemeenten ingevoerd. In Leeuwarden wordt gekozen voor een eigen “Leeuwarder variant”: de Werkacademie. Ditmaal staat de Leeuwarder gemeenteraad te juichen. Over een werkwijze die enkele jaren geleden nog als te hard, te rechts, te liberaal en onaanvaardbaar werd gezien. Het is opmerkelijk dat onder druk van financiële tekorten in Leeuwarden op de Wet Werk en Bijstand opeens alles vloeibaar wordt, en het anders omgaan met de uitkeringsgerechtigden haalbaar wordt. Sindsdien is het aantal uitkeringsgerechtigden in Leeuwarden sterk gedaald, in navolging van gemeenten die het principe al eerder invoerden (en met wat hulp van de economie). De bereidheid van de politieke partijen om het Work First – principe pas laat in te voeren in Leeuwarden, heeft de gemeente echter wel behoorlijk wat geld gekost. Het totale tekort was in de afgelopen 3 jaar zo’n slordige € 9 miljoen.
Reizen voor een baan
En dan eind april 2008. De Leeuwarder Courant kopt “Werklozen moeten voor baan Afsluitdijk over”. De gemeente Leeuwarden wil werklozen een baan aan de overkant van de Afsluitdijk aanbieden. “We laten ons niet alleen beperken door de gemeentegrenzen” volgens de verantwoordelijk wethouder. Bij de kassencomplexen op Agriport in Wieringerwerf is er werk voor 4.000 mensen.
Ook al ben ik het er helemaal mee eens, in Leeuwarden verwacht je dan eigenlijk grote commotie, raadsvragen, interpellaties. Maar niets van dat alles, dat blijft allemaal uit. Toen bij de behandeling van het plan van aanpak voor de Werkacademie (29 januari 2007) werd gezegd: “Wat de VVD betreft mag je mensen ook best vragen te verhuizen en te reizen voor een baan. Als er werk is in Heerenveen, dan moet men dat doen. Of als Corus in IJmuiden mensen zoekt, dan maar verhuizen. Dat is echt “werk boven inkomen”, dat is daadwerkelijk de verantwoordelijkheid leggen bij de uitkeringsgerechtigde.” Toen was de wereld te klein. Dat kon je toch niet maken!
Wie zegt wat
Het blijkt maar weer. Het maakt soms niet uit wat je zegt, maar wel wie het zegt. Als linkse partijen sommige dingen zeggen kan het wel, als de VVD het zegt is het asociaal?! Of misschien haalt de tijd iedereen in?! Het kan verkeren! Op zich “chapeau” dat men van mening kan veranderen, het is immers uiteindelijk “better let as net”.
Toekomst
Hopelijk gaat dat ook gelden voor bijvoorbeeld de sollicitatieplicht van alleenstaande moeders (wat mij betreft weer invoeren), het armoedebeleid (moet aansluiten bij de prikkels om mensen aan het werk te helpen, maar de tendens lijkt op het moment weer hoe meer geld we erin stoppen hoe beter het is), en de duurzame uitstroom (effectiviteit reïntegratie). En laat Den Haag landelijk alsjeblieft bij andere regelingen, zoals WA Jong, WIA, WW, etc. ook veel meer prikkels gericht op werk boven inkomen inbouwen, zodat ook daar niet mensen onnodig (lang) aan de kant blijven staan.
Aukje de Vries