Beleid rijksdiensten moet anders
Waarom vertrekken allerlei rijksdiensten naar elders? Of waarom dreigen ze te vertrekken? Enerzijds heeft dat te maken met de efficiencyslag bij de rijksoverheid, die continu woedt en zich vertaalt in concentratie en vermindering van het aantal vestigingen, maar anderzijds heeft het ook te maken met de (beleidsmatige) keuzes die door de Rijksgebouwendienst (RGD) en het Rijk in het verleden zijn gemaakt.
Leeuwarden is namelijk geen “kernlocatie” als het gaat om vestiging van rijksdiensten, en dat maakt de lobby voor vestiging van nieuwe of uitbreiding van huidige rijksdiensten lastig. Groningen en Zwolle zijn dat wel. Daar worden dus ook gewoon kantoren op voorraad gebouwd door de Rijksgebouwendienst (RGD). De RGD neemt bijvoorbeeld volop deel in het Cascadeproject in Groningen. De resultaten daarvan zijn te zien.
De laatste grote klapper die Leeuwarden heeft gemaakt als het gaat om het behoud van werkgelegenheid van een rijksdienst na een concentratietendens, was Rijkswaterstaat Noord. Dat was een puur politieke keuze, na een bikkelharde lobby. Daarna verloor Leeuwarden helaas enkele grotere rijksdiensten qua werkgelegenheid. Het ministerie van Landbouw vertrok naar Groningen, de Keuringsdienst van Waren (nu Voedsel- en Waren Autoriteit) vertrok naar Groningen, het Kadaster vertrekt uit Leeuwarden naar Groningen. De Dienst Landelijk Gebied (DLG) mocht tot nu toe nog een vestiging in Leeuwarden houden.
Daarnaast is recent bekend geworden dat het Rijk aanstuurt op Groningen als vestigingsplaats voor de hoofdzetel van de Noordelijke Rechtbank (Leeuwarden en Assen worden bijkantoren). De backoffice van het UWV (een zogenaamde ZBO (zelfstandig bestuursorgaan) maar qua huisvesting vallend onder de RGD) in Leeuwarden gaat, zoals het nu staat, vertrekken naar Groningen. En ook over de Belastingdienst in Leeuwarden gaat het gerucht dat er binnen afzienbare tijd concentratie gaat plaats vinden, en ook dat dreigt Groningen te worden.
Eén troost, Leeuwarden is daarmee absoluut niet uniek. Ook andere plaatsen hebben te maken met deze (concentratie-)tendens. De Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) ging voor een aanzienlijk deel van Veendam naar Groningen. En Groningen dreigt de Voedsel- en Waren Autoriteit (VWA) nu alweer te verliezen aan Zwolle. Ook rondom het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in Heerlen is in het verleden veel discussie geweest.
Ook in andere regio’s van Nederland gebeurt er dus van alles. Zo stond er recent in het blad Binnenlands Bestuur het artikel “Zeeland in de vergeetput”. De provincie Zeeland zag 18 instanties vertrekken, waaronder de belastingdienst, het kadaster, de sociale verzekeringsbank, staatsbosbeheer, de kamer van koophandel, de koninklijke landmacht, de douane, de VROM-inspectie en het rijksconsulentschap EZ. De politie Zeeland werd samengevoegd met de politie Midden-West-Brabant. De rechtbank in Middelburg wordt een nevenvestiging van die van Breda. Bekend rijtje, toch?!
Het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) is natuurlijk een heel grote groeier in Leeuwarden als het gaat om de rijksdiensten. Dat is fantastisch, maar het mag niet als excuus-Truus worden gebruikt. In het kader van de deconcentratie van de rijksdiensten is het CJIB destijds één jaar na de oprichting in 1990 verhuisd naar Leeuwarden en nam zijn intrek in een klein kantoor aan de Willemskade met nog geen 10 man personeel. Als er nu weer zo’n mogelijkheid zou zijn, dan zou Leeuwarden helemaal niet in aanmerking en in beeld komen voor een dergelijke vestiging. Want het beleid van de Rijksgebouwendienst laat dat niet toe.
Als efficiency de enige reden is en blijft, dan kunnen (een beetje cynisch gesteld) ook alle rijksdiensten wel geconcentreerd worden in bijvoorbeeld Den Haag of in het midden van het land. Maar ook de regio’s brengen gewoon belastinggeld op en daar mag ook best wat voor terug komen in de vorm van werkgelegenheid. Nu worden steden ook tegen elkaar uitgespeeld, dat is geen goede zaak. Bovendien hoeven sommige uitvoerende rijksdiensten helemaal niet gevestigd te zijn in bijvoorbeeld Den Haag. Er zou prima weer een beleid in gang gezet kunnen worden van deconcentratie van rijksdiensten. Want ook al lijkt de economische recessie nu een andere indruk te wekken, voor de toekomst komt er weer een groot tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten aan. In de regio’s buiten de Randstad is dat probleem net iets minder groot.
Reden om bij de pakken neer te zitten? Nee, natuurlijk niet! Wat mij betreft zou de lobby richting Den Haag opgepakt moeten worden om het beleid van de Rijksgebouwendienst (RGD) te veranderen. Leeuwarden moet weer een kern- of concentratielocatie worden als het gaat om de vestiging van rijksdiensten. En er moet weer een traject van deconcentratie van rijksdiensten plaats vinden, ofwel weer meer rijksdiensten in de regio vestigen. Het is dan echter wel zaak dat de gemeente de RGD pro-actief en dienstverlenend ondersteund en dus niet jaren zit te praten over de uitbreiding van een CJIB. Dan schiet het natuurlijk niet op.
Aukje de Vries