Werken moet weer lonen
Eerder besliste het kabinet dat de langdurigheidstoeslag niet alleen meer wordt verstrekt aan mensen die vijf jaar of langer een bijstandsuitkering hebben en geen perspectief op werk, maar dat iedereen die in de bijstand zit daar recht op kan hebben. Hierdoor vergroot je in feite de armoedeval. Het wordt namelijk minder aantrekkelijk om aan het werk te gaan, want je raakt direct dat extraatje kwijt. Wat houdt de armoedeval in? Dat is als je aan het werk gaat en dus uit de bijstand gaat, je het recht op allerlei extra’s verliest, zoals de kwijtschelding van lokale belastingen, huurtoeslag, maar ook zaken als de langdurigheidstoeslag. Met andere woorden je gaat er financieel niet op vooruit als je gaat werken ten opzichte van de bijstand, terwijl je wel 36 uur aan de slag gaat (voor uiteindelijk minder geld dan de bijstand).
Op zich was dat al een rare actie. Niet alleen omdat je de armoedeval vergroot. Maar ook omdat het kabinet het in dit geval aan de gemeenten overlaat aan wie ze een langdurigheidstoeslag willen verstrekken: aan iedereen in de bijstand, aan mensen die langer dan 1 in de bijstand zitten, of 3 jaar, of 5 jaar, etc.. Je bent dan overgeleverd aan de willekeur van de gemeenten, of jouw gemeente het een nuttig en belangrijk instrument vindt, of jouw gemeente voldoende geld heeft om dit überhaupt te kunnen betalen! Het maakt dan uit in welke gemeente je woont of je recht hebt op een dergelijke langdurigheidstoeslag. Beleidsvrijheid van gemeenten is natuurlijk prima, maar als het om inkomensbeleid gaat vind ik het vooral én primair een zaak van de nationale overheid en niet van de lokale overheid. En het gaat hier natuurlijk gewoon om inkomensbeleid!
Werk is volgens mij nog steeds de beste sociale voorziening die er maar is. Daarvoor moet je de armoedeval tegengaan. Werk moet gewoon echt lonen. Hoe kan het dan dat er steeds meer werkenden worden gezien als de nieuwe armen? De zogenaamde “working poor” was iets dat we tot nu toe eigenlijk alleen kenden vanuit de Verenigde Staten. Daar moeten bepaalde groepen mensen meerdere baantjes hebben om rond te kunnen komen.
Volgens Nyfer verkeerden in 1990 nog 131.000 huishouden met loon op het “beleidsmatig minimum”. In 2000 waren dat er 184.000. In Nederland is volgens Nyfer een onderklasse van “werkende armen” ontstaan, het aantal huishoudens met een baan dat langdurig een inkomen rond het minimum heeft, is sinds 1990 verdubbeld tot 250 duizend. Het betreft vooral zelfstandigen, allochtonen en alleenstaande vrouwen met kinderen. Kinderloze paren zijn bijna nooit werkend arm, net zo min als weduwen/weduwnaars, ouderen en gescheiden mannen. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gaf in de Armoedemonitor 2007 aan dat van alle werkenden in Nederland er ruim 280.000 (4%) in 2002 – 2004 een inkomen onder het niveau van “niet-veel-maar-toereikend”-criterium.
Die werkende arme is de reden waarom het kabinet onlangs heeft aangekondigd het ook mogelijk te willen maken dat gemeenten een langdurigheidstoeslag gaan geven aan mensen die werken en gewoon een baan hebben. Dit zou moeten ingaan per 1 januari 2009. Volgens het kabinet kunnen mensen die werken en toch van weinig geld moeten rondkomen er financieel op vooruitgaan, en gemeenten maken werken daardoor financieel aantrekkelijker. Als je er oppervlakkig naar kijkt, is dat wellicht ook het geval.
Maar hieraan kleeft natuurlijk hetzelfde bezwaar dat ik eerder noemde, namelijk willekeur. Werkenden zullen verder waarschijnlijk ook weer apart naar de sociale dienst moeten om de toeslag aan te vragen. Maar dat is niet het enige. Het lijkt heel sociaal, dat je de langdurigheidstoeslag niet meer kwijt raakt als je een baan vindt. Maar feitelijk schuif je het probleem op en zet je de werkende klem. Want krijg je nu straks niet mensen die maar liever niet net dat beetje meer willen gaan verdienen in hun eigen baan of op zoek gaan naar een nieuwe, betere baan, omdat ze anders de langdurigheidstoeslag verliezen?!
En ook al is de VVD de partij van de hardwerkende mensen in dit land, toch juich ik dit voorstel niet toe, vooral omdat dit het verschuiven van het probleem is. Het lost echt niets op. Je kunt net doen of de armoedeval niet bestaat, maar ondertussen de lat gewoon steeds hoger leggen. Ofwel mensen met meer geld ook een extraatje geven. Maar waar houdt het op? Het eindigt gewoon in het rondpompen van steeds meer geld vanuit een redeloze herverdelingsnoodzaak die links nog steeds voelt. Terwijl Nederland één van de meest genivelleerde landen is. De PvdA in het kabinet voelt blijkbaar de hete adem van de SP in de nek en dat bepaalt steeds meer het handelen. De SP een spotje over de thuiszorg? Hup, Bussemaker (PvdA) bepaalt binnen een week dat de gemeenten voor dom werk te duren krachten in dient moeten nemen. Waarbij alle principes die aan de decentralisatie van de WMO ten grondslag liggen worden veronachtzaamd.
Moet je dan niets doen? Nee, wat mij betreft zou een veel betere oplossing zijn dat je ervoor zorgt dat werk weer echt gaat lonen. En dat doe je volgens mij niet door mensen willekeurig extraatjes te geven, maar eerder door het percentage van de eerste belastingschijf te verlagen. En zorg er verder voor dat mensen niet allerlei extra, nieuwe belastingen op hun dak krijgen, want daar heeft juist die groep extra last van. Deze groepen kunnen nu misschien nog net een oud autootje op de weg houden, die niet al te goed voor het milieu is, maar door allerlei milieumaatregelen van het nieuwe kabinet voor vervuilende auto’s straks wellicht niet meer.
Zorg er verder voor dat alleenstaande vrouwen met kinderen geen vrijstelling krijgen van de sollicitatieplicht, met daarbij wel voldoende mogelijkheden voor opleiding, kinderopvang, etc., en gewoon aan het werk gaan. Dan heb je ook geen stimuleringspremies nodig voor alleenstaande ouders om (meer) te gaan werken. Een regeling die Leeuwarden onlangs maar zelf invoerde om de zogenaamde Wet Vazalo nog te lang gaat duren. Dit terwijl het Rijk eerst wil kijken of dit überhaupt wel werkt. Het is volgens het college nodig omdat bij parttime inkomsten uit arbeid in principe het recht op de langdurigheidstoeslag vervalt en men dit gemis minimaal wil compenseren (hoezo geen armoedeval?). Het is geld dat bedoeld is om éénoudergezinnen te motiveren om betaalde arbeid te gaan verrichten. Dat zou feitelijk niet eens nodig moeten zijn!
En als het gaat om zelfstandigen dan zou je ook eerder passende fiscale maatregelen moeten nemen en de administratieve regeldruk drastisch moeten verlagen, zodat ondernemen weer loont.
Een langdurigheidstoeslag voor werkenden is wat mij betreft geen echte oplossing, het gaat om het rondpompen van geld en symboolpolitiek!
Aukje de Vries