De VVD is altijd de partij geweest van hervorming, ook als het gaat om de sociale zekerheid. Daar heb je durf en lef voor nodig. Het was toenmalig staatssecretaris van sociale zaken Mark Rutte die de algemene bijstandswet heeft omgebouwd tot de huidige Wet Werk en Bijstand (WWB). En met succes. Van links tot rechts is iedereen blij met de nieuwe wet en de mogelijkheden die dit biedt. Het is een wet met duidelijke prikkels voor mensen richting werk. De gemeenten kregen meer verantwoordelijkheid. Het zogenaamde “granieten” bestand daalde indrukwekkend. Helaas heeft het laatste Kabinet belangrijke onderdelen terug gedraaid. Zo is de sollicitatieplicht voor alleenstaande ouders met jonge kinderen vervallen, waardoor ze weer lange tijd uit het arbeidsproces kunnen blijven. De vroegere WAO werd onder de VVD ook omgebouwd tot een nieuwe arbeidsongeschiktheidswet WIA met nog maar een fractie van de instroom. Van de herkeurden kon het overgrote deel weer aan de slag.
Maar de huidige sociale zekerheid heeft nog te maken met bureaucratie en hokjesgeest, én grote problemen. De Wajong heeft te maken met een razendsnelle groei van het aantal jonggehandicapten. Iedere werkdag (!) treden 60 jongeren tot deze regeling toe. Vaak stromen zij zo van school de uitkering in. Jongeren krijgen daarmee levenslang een stempel. Veel jongeren worden volgens de VVD veel te snel afgeschreven. Ook de Wet Sociale Werkvoorziening werkt niet zoals ooit werd beoogd: begeleid werken om door te kunnen stromen naar een reguliere baan. Deze uitstroom vindt in de praktijk nauwelijks plaats, terwijl de wachtlijst oplopen.
De afgelopen jaren is steeds vaker gebleken dat WSW, Wajong en WWB communicerende vaten zijn. De positieve prikkel dat gemeenten financieel verantwoordelijk zijn voor de WWB en daardoor mensen met meer maatwerk uit een uitkering helpen, heeft ook een keerzijde. Gemeenten willen mensen zo graag uit de bijstand hebben, dat ze hen desnoods laten instromen in de Wajong. En arbeidsdeelname vanuit de Wajong vindt weer voor het overgrote deel plaats in het kader van de WSW. De commissie De Vries heeft over de WSW goede adviezen gegeven (o.a. de plicht om te werken naar vermogen). De commissie wil een einde te maken aan de perverse prikkels tussen de regelingen. Het laatste kabinet durfde echter niet door te pakken.
De VVD wil de handschoen wel oppakken. En ook lessen leren uit de vorige crisis waarin mensen levenslang in de uitkering werden geparkeerd. De VVD wil de WSW, Wajong en WWB samenvoegen tot één nieuwe wet, inclusief de recent ingevoerde Wet Investeren Jongeren (WIJ). De uitvoering van deze wet wordt neergelegd bij de gemeenten. Zo kunnen gemeenten erop toezien dat iedere jongere een bijdrage levert aan de samenleving. In deze wet moet het onmogelijk zijn om een uitkering te ontvangen zonder te werken als geen sprake is van volledige en duurzame arbeidsongeschiktheid. Ook wanneer geen betaald werk gevonden kan worden, zal men wat de VVD betreft een tegenprestatie moeten leveren.
De les van de crisis van de jaren 80 is dat niemand meer thuis moet zitten. Mensen moeten gestimuleerd worden om te blijven participeren op de arbeidsmarkt, ondanks hun ziekte of beperking. De wet zal uit moeten gaan van wat mensen nog wel kunnen in plaats van wat zij niet meer kunnen. Het is het einde aan de vrijblijvendheid. Jarenlang thuiszitten is geen optie meer. Meer werken moet ook lonen. Er ontstaat hierdoor een sterke prikkel voor maatwerk, mensen worden gestimuleerd om te gaan werken.
Het voorstel biedt ook de mogelijkheid om, zoals de VVD voorstelt, de logge organisatie UWV op te heffen. Het UWV blijft alleen de keuringen uitvoeren. De uitvoering van de uitkeringen als WW en WIA wordt overgedragen aan marktpartijen. Hiermee kan een grote efficiencyslag worden bereikt en minder bureaucratie.
Het Centraal Plan Bureau (CPB) heeft het voorstel van de VVD voor één wet ook doorgerekend en kwam tot de conclusie dat het een structurele besparing van 1,25 miljard euro oplevert. In de huidige tijden is dat natuurlijk mooi meegenomen. Maar het grootste voordeel is dat mensen niet meer thuis zitten en mee blijven doen.
Wat de VVD betreft moet Nederland sterker uit deze crisis te voorschijn komen. Het is tijd om de handen uit de mouwen te steken en aan het werk te gaan. Het is tijd om orde op zaken te stellen. De economie kan wel wat VVD gebruiken.
Betty de Boer (Groningen - nr. 10 VVD-lijst Tweede Kamer)
Aukje de Vries (Leeuwarden - nr. 42 VVD-lijst Tweede Kamer)
