Structureel geld, geen projecten
In 2010 loopt de tweede periode van het Grote Steden Beleid (GSB) af. Leeuwarden is één van de steden die hiervoor in aanmerking komt. Het geld voor het GSB maakt inmiddels in veel gemeenten een groot deel van de begroting uit, ook in Leeuwarden. In 2009 bedroeg het budget jaarlijks meer dan 900 miljoen euro. Geen wonder dat grote steden pleiten voor het continueren van het GSB-beleid. Maar is het continueren van dezelfde aanpak wel verstandig? Is het niet tijd om het over een andere boeg te gooien? Een meer structurele aanpak, en niet meer allemaal projectjes?
In 2007 heb ik in een column aangegeven dat ik van mening was dat we niet meer van project naar project moeten hobbelen als het gaat om de problemen in de wijken. En dat het veel beter zou zijn dat de gemeenten waar veel problemen op het gebied van leefbaarheid en achterstanden zijn, voldoende geld krijgen via het gemeentefonds. Dat gemeenten zelf een goed en effectief beleid moeten kunnen uitzetten, wat niet continu wordt doorkruist door het rijk met haar eigen prioriteiten. Er komen steeds meer geluiden die dat ondersteunen.
Zweden heeft het werken op projectbasis in de achterstandswijken “uitgebannen”. Zweden voert al vijftien jaar een grotestedenbeleid. De Zweedse minister: “Projecten zijn tijdelijk, dat was tot twee jaar geleden de oude aanpak. We hebben een probleem, we doen een project. We constateerden dat die werkwijze geen blijvend resultaat oplevert.” De Zweedse aanpak is feitelijk heel simpel, het gaat hier niet om speciaal beleid, maar om reguliere middelen. Zweden wordt in heel veel opzichten vaak gezien als een voorloper op diverse terreinen. Ik ben benieuwd hoe snel Nederland dit keer zal volgen. Hopelijk heel snel. Hoewel ik bang ben dat daarvoor eerst een nieuw kabinet nodig zal zijn.
Het CDA, tenminste de wetenschappelijke poot, heeft inmiddels ook het licht gezien. Het Wetenschappelijk Bureau voor het CDA noemt de manier waarop het kabinet de grote steden vooruit probeert te helpen ineffectief. Volgens het partij-instituut is het tijd voor een andere benadering. “Stel de samenleving in staat om zelf zaken op te pakken”, schrijven medewerkers van het instituut. Een goed liberaal uitgangspunt, geef mensen mogelijkheden, biedt ze kansen en laat iedereen weer eigen verantwoordelijkheid nemen!
Het CDA-bureau wil verder dat steden het geld voor hun specifieke problemen niet langer via een aparte bijdrage krijgen. De miljoenen moeten gewoon via de gewone rijksbijdrage worden gestort. Op die manier kunnen steden zelf bepalen waar het geld naartoe moet. Helemaal mee eens! Hopelijk volgt het CDA in de Tweede Kamer en in de gemeenteraad van Leeuwarden alle adviezen snel op!
Dat de PvdA nog niet zover is bleek wel uit de discussie bij de evaluatie van het project Doen! in Leeuwarden in maart van dit jaar: hoe moest het in de toekomst nu het geld op was, ook in de toekomst zouden dit soort projectjes mogelijk moeten zijn in de wijken. Er zijn in het kader van het project Doen! miljoenen geïnvesteerd in projecten in de wijken in het oosten van de stad. Een project met forse projectkosten en allemaal tijdelijke, leuke projectjes. Maar of het daadwerkelijk een blijvend resultaat heeft? Voor sommige partijen doet dat er niet toe.
Recent is er ook nog een ander rapport verschenen “De baat op straat” van de onderzoeksinstituten SEO Economisch Onderzoek en Atlas voor gemeente. Daaruit komt naar voren dat de honderden miljoenen euro’s die woningcorporaties jaarlijks in leefbaarheid in wijken investeren, geen enkel nut hebben. Overlast en onveiligheid nemen niet af, in sommige gevallen nemen ze juist toe.
Het rapport stelt dat “vooralsnog niet kan worden geconcludeerd dat investeringen in barbecues, buurtcomités en buurtregisseurs maatschappelijk zinvol zijn geweest. De effectiviteit van sociale investeringen van corporaties kan vooralsnog niet worden aangetoond.” Soms hebben de investeringen juist een averechts effect, aldus de onderzoekers, omdat het geld bij een klein deel van de mensen terechtkomt en anderen zich daardoor uitgesloten voelen.
Herstructurering heeft echter wel effect. Het rapport stelt dat materiële investeringen van corporaties wel tot verbeterde wijken leiden. Zo heeft het verkopen van huurwoningen een duidelijk effect. Ook onderhoud aan gebouwen zorgt voor een afname van de problemen.
PvdA-minister voor wijken Van der Laan reageert zoals verwacht gebeten. Hij gaat in zijn reactie niet in op de inhoud en uitkomsten van het onderzoek en wat daar mee te doen, maar begint direct over de techniek van het onderzoek. Dat vind ik dus fout. Op alle onderzoeken is altijd wel wat af te dingen, maar ga wel serieus met onderzoeksresultaten om. Bepaal of je op basis van onderzoeken je beleid moet bijstellen, ook al is dit het paradepaardje van je partij in het kabinet. Het onderzoek staat namelijk niet alleen. In 2007 constateerde het Sociaal Cultureel Planbureau “Aandacht voor de wijk” immers ook al dat investeringen in de wijken meestal zorgen voor het verschuiven van de problemen en niet voor het oplossen van de problemen.
Dus wat mij betreft niet de kop in het zand. Ook niet minder geld, het geld alleen niet meer tijdelijk voor allemaal projectjes beschikbaar stellen, maar structureel geld voor een structurele aanpak. En op lokaal niveau laten bepalen wat effectieve maatregelen zijn, ofwel wat werkt en niet werkt. Dan hebben we ook één minster minder nodig, die van wijkzaken. Het is toch absurd dat er op rijksniveau een minister voor “wijken” is!
Aukje de Vries