Spreken met meerdere tongen
Afgelopen woensdag vond er een cruciaal debat voor Leeuwarden plaats in de gemeenteraad, het debat over het project Nieuw Zaailand. De uitkomst is inmiddels bekend: 21 voor en 15 tegen. Zo hectisch, emotioneel en uitgesproken als het debat eerder was, zo beschaafd, rustig en ingetogen ging het er nu aan toe. Opmerkelijk. En niet zonder reden.
Meest opvallende metamorfose was die van PAL/Groenlinks met voorman Piet van der Wal. Hij was de afgelopen jaren één van de grootste criticasters van het plan, en schuwde de grote woorden niet. Om hem te citeren: het plan Nieuw Zaailand was “een historische vergissing’’ en “de blunder van de eeuw’’. Woensdag had hij aan een paar bedeesde woorden genoeg.
Vanwaar die plotselinge ingetogenheid en rust? Het besef dat het er toch niet meer toe deed en er al een meerderheid was? Dat is onwaarschijnlijk: juist daarin zag PAL/Groenlinks (in het verleden) geen enkele aanleiding voor een gematigde toon.
Of had het te maken met de positie in het college? Stond die op de tocht doordat de volledige fractie van nota bene een collegepartij tegen het collegevoorstel stemde om nog eens € 8,5 miljoen te doneren aan het project Nieuw Zaailand?
Let wel, het ging niet om zo maar een plannetje. Nieuw Zaailand is het allerbelangrijkste project van dit college B&W, ze hebben er hun lot volledig aan verbonden.
Dubbelspel
PAL/Groenlinks speelt dubbelspel. Op verschillende plaatsen en tijdstippen (verkiezingsprogramma, collegeprogramma en raadsbehandelingen) laat de fractie verschillende geluiden horen. Achter en voor de schermen heeft Van der Wal de plannen vier jaar lang consequent afgebladderd. Maar op cruciale momenten kruipt hij bij CDA en PvdA op schoot. En je moet het hem en zijn partij nageven, dat doen ze slim. Vrijwel niemand heeft publiekelijk de vinger nog op dit gedraai gelegd.
Om überhaupt in het college te mogen aanschuiven, slikte de fractie haar eigen overtuiging tijdelijk in. De partij stemde in juni 2006 vóór het plan, door na het referendum in te stemmen met de plannen (met een pleinwand). Alle andere tegenstanders van het plan deden dat niet.
Sneu
Sneue bak voor de kiezers van deze partij bij de verkiezingen in maart 2006, want in het verkiezingsprogramma van PAL/Groenlinks is hen toch echt een ander standpunt voorgespiegeld:
“Een winkelgalerij langs het Ruiterskwartier tot aan de Doelesteeg is voor ons niet aanvaardbaar.”
“De € 5 miljoen die de gemeente extra wil inzetten, bovenop de opbrengst van grondverkoop en afkoop van de parkeerplaatsen, is de uiterste grens.”
“Het uiteindelijke plan moet breed gesteund worden door de bevolking".
Op grond van het verkiezingsprogramma was het volstrekt logisch geweest wanneer de wethouder van PAL/Groenlinks binnen het college een minderheidsstandpunt had geclaimd en ingenomen over het bijstorten van € 8,5 miljoen. Dat deed ze niet. Integendeel, ze stemde “loyaal” mee met de collega’s van PvdA en CDA.
Ziel verkocht
Waarom? Omdat de wethouder gehouden werd aan het collegeprogramma. En juist bij de opstelling hiervan had PAL/Groenlinks zijn ziel verkocht. Door het te ondertekenen, beloofde de partij zwart op wit het Masterplan uit zullen te voeren als het referendum ongeldig zou blijken te zijn. Het bleek ongeldig, zoals iedereen weet.
Nu is er af en toe best ruimte voor minderheidsstandpunten in het college. Zo neemt CDA-wethouder Gerrit Krol consequent een afwijkend standpunt in bij de kwestie Eringa/homohuwelijken. Hij staat voor zijn principes, en dat is te waarderen. Bij het Zaailand was voor een dergelijke opstelling nadrukkelijk geen ruimte gelaten in het collegeprogramma. In politieke taal: het was geen vrije kwestie.
Kan een wethouder blijven zitten als zij geen enkele steun (ook niet een of twee stemmen) krijgt van de eigen fractie voor een cruciaal dossier? Een dossier dat bovendien geen vrije kwestie was in het collegeprogramma?
Grenzen
De opstelling van de wethouder lijkt misschien duaal, maar er zijn grenzen. Zij schuift niet alleen de mening van de fractie terzijde, maar ook het eigen verkiezingsprogramma.
Mocht de fractie beweren dat het plan Nieuw Zaailand wel degelijk een vrije kwestie was, dan wordt het nog gekker. Dan immers had de wethouder binnen het college eenvoudig een afwijkend standpunt kunnen en moeten innemen, keurig in lijn met het eigen verkiezingsprogramma.
Stoel op het spel?
Het blijft tasten naar de precieze verklaring. Afgaand op de ongebruikelijke stilte waarin PAL/Groenlinks zich hult, hebben hier waarschijnlijk krachten gespeeld die al te pijnlijk zijn om te openbaren. De gedachten gaan dan al snel uit naar de positie in het college. Stond de wethoudersstoel op het spel? Hoe zwaar was de druk op haar?
Mijn idee? Ik denk dat het zo is gegaan: de wethouder móest van haar collega’s in B&W aansluiten, anders was er een probleem. Van het zelfde laken en pak voor de fractie: deze mocht tegenstemmen (ook al omdat er al een meerderheid vanuit PvdA en CDA was), mits Van der Wal zich rustig hield. Hij beperkte zich dan ook prompt tot enkele zoetsappigheden.
Je vraagt je dan af: Wat moet de plek in het college een partij eigenlijk waard zijn? Sta je ergens voor of niet?
Geloofwaardigheid
De geloofwaardigheid is wat mij betreft in het geding. Door tegenstanders van het plan wordt gezegd dat het referendum over het Nieuw Zaailand de politiek er niet geloofwaardiger op heeft gemaakt, en de kloof tussen de kiezers en de politiek heeft vergroot. Ik denk echter dat dit soort optredens en spelletjes daar de oorzaak van zijn.
Aukje de Vries