De kosten van het (inmiddels) roze plastic pasje verschillen nogal van gemeente tot gemeente. In Fryslân is de duurste gemeente Tytjerksteradiel met € 51,15. Leeuwarden is “goede” derde in Fryslân met € 45,30. De goedkoopste gemeente in Fryslân is Vlieland met € 26,20.

Ook landelijk is hetzelfde fenomeen te zien. Volgens recent onderzoek van de ANWB verschillen de kosten van een nieuw rijbewijs enorm. Uit een steekproef onder ruim 100 gemeenten bleek dat de prijs voor hetzelfde kaartje kan uiteenlopen van € 21,90 tot € 60,-.

Gemeenten hebben in ons land een zekere beleidsvrijheid bij het vaststellen van het tarief voor het rijbewijs. Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) bestaan de kosten ervoor uit een rijksdeel (€ 9,50) en een gemeentelijk deel. Beide samen vormen het legestarief. ‘Onderzoek heeft uitgewezen dat de kosten minimaal € 22,88 euro zijn’, zegt de VNG. Daar komen dan nog de gemeentelijke kosten (kapitaallasten en overheadkosten) overheen …

In Leeuwarden is er op verzoek van de VVD al eens een onderzoek gedaan naar de prijs van het rijbewijs. Conclusie? Eigenlijk is er geen touw aan vast te knopen. Uit ander onderzoek is wel duidelijk geworden dat de mate van doorbelasting van de Gemeentelijke Basis Administratie een tariefsverschil van 24% kan veroorzaken, de methodiek van kostprijsberekening kan resulteren in een tariefsverschil van rond 20%, verder spelen nog zaken als efficiency en kwaliteit van dienstverlening mee.

Het blijkt echter moeilijk vast te stellen waar kwaliteit eindigt en inefficiëntie begint. Onderzoek van de Lokale Rekenkamer Leeuwarden geeft aan dat de bereikbaarheid (in termen van openingstijden) in vergelijking met benchmark-gemeenten in Leeuwarden groot is en de wachttijden aan de balie aanzienlijk lager is.

Gemeenten die teveel geld vragen voor rijbewijzen krijgen nog een jaar de tijd om hun tarieven te laten zakken, zo schreef Verkeersminister Eurlings onlangs aan de Tweede Kamer. Anders wordt er een maximumtarief ingevoerd! Ik ben benieuwd of Leeuwarden nu maatregelen gaat nemen. En de efficiencyvoordelen die worden bereikt door een aantal actiepunten, nu ook daadwerkelijk in een lagere prijs resulteren. Vorig jaar zegde Eurlings’ voorganger Peijs de Tweede Kamer nog toe dat een rijbewijs gemiddeld zo’n € 34,-- mocht kosten, dat is toch zo’n € 10 minder dan in Leeuwarden.

Heel weinig politieke partijen vinden het een sexy onderwerp. De burger loopt toch maar één keer per 10 jaar tegen deze vaak te hoge kosten aan. Maar dat is wat mij betreft geen reden om niet zeer kritisch naar de prijs te kijken. Want als dit product duur is! Wil dat ook niet iets zeggen over de andere producten? En de rest van de kosten in een gemeente?

Ik hoop dat snel besloten wordt om iets te doen. Ofwel om de prijs van een rijbewijs, net als het paspoort, aan een maximum te binden. Alhoewel hieraan wel het nadeel kleeft dat de meeste gemeenten gewoon simpelweg altijd het maximumtarief hanteren, en er natuurlijk vanuit de algemene middelen van de gemeente bijgelapt kan of moet worden (en dan betalen burgers indirect alsnog) of andere producten duurder worden. Te dure gemeenten zullen hun kosten toch gaan verhalen. Eigenlijk is het een soort luchtbedeffect.

Nog beter zou zijn om een prikkel in te bouwen voor gemeenten om zo goedkoop mogelijk te leveren. Dat kan door concurrentie in te bouwen. Dat wil zeggen dat je straks je rijbewijs (net als in de toekomst wellicht je paspoort), in elke willekeurige gemeente kan aanvragen. En dus als burger gewoon de goedkoopste gemeente kan uitzoeken. Ik ben benieuwd wat gemeenten dan doen, of ze dan opeens wel goedkoper kunnen werken, omdat er anders een deel van hun inkomsten wegvallen.

Aukje de Vries