Prinsjesdag 2008: het lijkt mooier dan het is
Prinsjesdag 2008 ligt inmiddels bijna een week achter ons en de algemene beschouwingen zijn geweest. Het was politieke fijnslijperij en er werd meer gesproken over twee incidenten (de bus die niet meer door een wijk in Gouda wil rijden vanwege Marokkaanse jongeren en ambulancepersoneel dat wordt lastig gevallen door ook weer Marokkaanse jongeren), dan over de wereldomvattende kredietcrisis. Maar was het eigenlijk nu goed of slecht nieuws tijdens Prinsjesdag?
Er is in ieder geval een economische teruggang. De economische groei is nog maar 1,25% in 2009, dat is bijna een halvering ten opzichte van het “realistische scenario” waarvan het kabinet in het regeerakkoord uitging (in 2007 was het 3,5% en in 2008 2,25%).
De werkloosheid neemt in 2009 volgens de prognoses toe tot 335.000 personen, nu is het net beneden de 300.000. Wat pikant is dat net op dit moment het Rijk het zogenaamde inkomensdeel van de Wet Werk en Bijstand wil “vastklikken”. Dat houdt in dat dit gebeurt op vrijwel het laagste punt. Dat is zuur, want het was bedoeld om gemeenten meer financiële zekerheid en armslag te geven om de werkloosheid terug te dringen en arbeidsmarktbeleid te ontwikkelen.
Er komt € 2,5 miljard lastenverlichting voor burgers en bedrijven. De BTW-verhoging van 19 naar 20% gaat niet door en de WW-premie wordt afgeschaft. Dat is positief, maar het klinkt positiever dan het is, want het is feitelijk bittere noodzaak! En dit alles gebeurt ook nog eens na een lastenverzwaring van ditzelfde Kabinet in 2008 van zo’n € 7,5 miljard! Dus eigenlijk is het minder lastenverzwaring. Het Kabinet moest ook wel want de inflatie schiet omhoog, mede dankzij belastingmaatregelen als de vliegtax en de verpakkingenbelasting van dit Kabinet. Daardoor dreigt koopkrachtverlies en een hoge looneis, en zo kom je in een vicieuze cirkel die uiteindelijk leidt tot stagnerende economische groei en oplopende werkloosheid. Het afschaffen van de WW-premies is trouwens feitelijk een sigaar uit eigen doos, want die zijn altijd opgebracht door werknemers en werkgevers zelf en als het te zijner tijd nodig is moeten we die gewoon weer met z’n allen opbrengen.
Totaal stijgen de uitgaven van het Rijk in 2009 met zo’n 7% en dat moet ergens uit betaald worden. Hoe solide is de begroting van het Rijk eigenlijk? Het begrotingssaldo komt volgend jaar niet uit op 1,6% maar op 1,2%. Dat is een slechte zaak. Want inmiddels betalen we met zijn allen jaarlijks al zo’n € 14,9 miljard per jaar aan rente en aflossing van de staatsschuld. Het begrotingsoverschot was nu juist bedoeld om dat te verminderen, om de begroting toekomstbestendig te maken voor de op ons afkomende vergrijzing.
Onder VVD-minister Zalm was het gebruikelijk dat de aardgasinkomsten (die fors zijn gestegen door de stijgende olieprijs waar de aardgasprijs aan is gekoppeld) worden ingezet voor het aflossen van de staatschuld. PvdA-minister Bos zet de € 14 miljard extra aardgasbaten daarvoor echter niet volledig in, maar gaat een deel consumptief besteden. Een slechte zaak!
PvdA-minister Bos haalt ook een paar trucs uit. De in de begroting opgenomen inflatie is lager dan de prognose voor de feitelijke inflatie, dit levert € 1 miljard op, maar feitelijk teren we in de begroting gewoon in! Staatsbedrijven moeten een hoger dividend uitkeren, NS moet € 2 miljard aan Prorail afdragen om de plannen van CDA-minister Eurlings voor het spoor te realiseren. Dat lijkt misschien logisch, maar de NS kan daardoor minder investeren! En als de incidentele belastinginkomsten vanuit de extra aardgasbaten niet zouden worden meegerekend, dan zou het begrotingssaldo verslechteren. Ook wordt door Zalm binnengehaalde tijdelijke korting op de EU-contributie (voor 3 jaar € 1 miljard) drie keer in het jaar 2009 afgeboekt, daardoor ziet het plaatje er eenmalig goed uit. Voormalig VVD-minister Zalm zei het in Buitenhof kort maar krachtig: “dit is niet de afdeling degelijk”. En we lopen het risico dat er op niet al te lange termijn gewoon weer forse lastenverzwaringen of bezuinigingen aan komen!
En dan de beruchte koopkrachtplaatjes. Eind augustus zei minister Bos nog dat niemand er financieel op achteruit zou gaan en dat Nederland er volgend jaar in koopkracht gemiddeld op vooruit zou gaan. Het is dan wel saillant dat juist in een Kabinet van PvdA, CDA en ChristenUnie de gehandicapten en chronisch zieken er wel op achteruit gaan!
Voor de kinderopvang komt extra geld, maar ook dat lijkt mooier dan het is. De vorig jaar door het Kabinet ingezette nieuwe opzet, wordt alweer uitgekleed. Vanwege voortdurende financiële tegenvallers wil het Kabinet meer onderscheid gaan maken tussen de verschillende vormen van kinderopvang. De overheid betaalde in het nieuwe systeem ook voor opa’s en oma’s. Nu wordt de hele gastouderopvang geschrapt! En dat terwijl die gastouders nu juist ouders veel flexibiliteit geven en er ook heel veel niet familieleden gastouder zijn! Veel beter zou het zijn om de kinderopvang te koppelen aan de hoeveelheid gewerkte uren! Nu kan iemand die een middagje gaat shoppen of iets dergelijks ook een beroep doen op kinderopvang.
Voor de werkgevers komt er een lastenverlichting en ze zijn terecht blij met het niet doorgaan van de BTW-verhoging. Maar over structurele hervormingen valt niet te praten, en dat is wel funest. Loek Hermans zei het onlangs mooi: de vakbonden zijn net een klikfonds, wat binnen is, wil men niet meer over praten. Zoals bijvoorbeeld over de ADV (arbeidsduurverkorting), die is ingesteld in een tijd van hoge werkloosheid, maar heel vreemd is in een tijd van personeelschaarste. En dan straks misschien ook nog vaderschapsverlof? Natuurlijk betaald door … de werkgever!
Daarnaast komt minister Klink waarschijnlijk nog met een voorstel om bedrijven de bijdragen voor ziektekostenverzekering te gaan innen bij hun werknemers, om zo mensen die niet betalen toch te laten betalen. Het bedrijfsleven is al vaak een veredeld incassobureau voor de rijksoverheid, maar dit zou nog een stap verder gaan. Het afschaffen van de zogenaamde eerstedagsmelding van personeel, die komt te vervallen en wat scheelt in administratieve rompslomp, is dan een doekje voor het bloeden. Volgens MKB-voorzitter Loek Hermans blijft het qua regelgeving voor ondernemers roeien in stroop!
Er wordt € 112 miljoen extra uitgetrokken voor het toenemende aantal asielzoekers in Nederland. Uit gegevens van de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND) bleek dit jaar dat het aantal asielverzoeken in het eerste halfjaar met 43% is toegenomen, terwijl in de rest van Europa het gemiddeld juist afnam met 3%. Er werden 10.000 asielzoekers verwacht en dat werd deze zomer opgehoogd met 16.000. Hoezo geen aanzuigende werking door het generaal pardon?!
In de troonrede werd ook nog genoemd dat er een Handvest Verantwoordelijk Burgerschap komt, een ideetje van de ChristenUnie. En wat mij betreft symbolisch voor dit links-christelijke kabinet, de betutteling ten top! Hoe wij ons als goede en verantwoordelijke burgers moeten gedragen wordt gewoon ingegeven door wat er in de (grond-)wet staat. Daar hebben we zeker niet nog een handvest van de overheid voor nodig. Want hoe iemand het burgerschap invult is toch echt een zaak van ieder individu en niet van de staat!
Aukje de Vries